Μιας και ένα απο τα θέματα που ασχολείται και τρέχει η Ανοιχτή Συνέλευση Αγώνα Α. Πόλης τη φετινή χρονιά είναι το ζήτημα των περιφράξεων στην περίθαλψη αναδημοσιεύουμε μία εισήγηση που είχαμε κάνει στην εκδήλωση με θέμα “Απ’ το κακό στο χειρότερο- Η περιπέτεια της υγείας” στις 09/05/09 στην πλατεία Κουλέ Καφέ.
Το ζήτημα της περίθαλψης όπως άλλωστε και τα περισσότερα ζητήματα καθημερινότητας ξεχειλίζουν από «περιφράξεις» δηλαδή κοινωνική-ταξική καταπίεση. Πραγματικά, όποιο ζήτημα και να αρχίζεις να συζητάς αναδεικνύεται η κυριαρχία και η εκμετάλλευση. Δεν είμαστε κοινωνιολόγοι, ούτε σχολιαστές. Στόχος μας να εντοπιστούν οι κόμβοι συνάντησης της δικιάς μας κοινωνικής ταξικής καταπίεσης με εκείνη ευρύτερων κοινωνικών κομματιών που βιώνουν το ζήτημα της εξουσίας και της εκμετάλλευσης μέσα στο σύστημα περίθαλψης και αναπτύσσουν αγώνες. Τα μέτωπα και οι αγώνες για αυτά τα ζητήματα είναι πιθανά σημεία από όπου μπορεί να ανθίσουν οι καινούργιες Δεκεμβριανές ανοίξεις.
ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΤΗΣ ΑΡΡΩΣΤΙΑΣ ΚΑΙ ΤΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗΣ
Χορεύοντας στους ρυθμούς της επιβίωσης
Αρρωσταίνουμε ζώντας σαν γρανάζια μιας παρανοϊκής μηχανής. Το κέρδος σαν υπέρτατη αξία, ο ανταγωνισμός όλων εναντίον όλων σαν μόνη αρετή. Το τι παράγουμε, με ποιες συνθήκες παραγωγής, το ποιος δικαιούται να το καταναλώσει είναι πράγματα που δεν πρέπει να μας αφορούν. Το πως ζούμε, σε τι συνθήκες, μέσα στις πόλεις είναι κάτι που επίσης δεν πρέπει να μας αφορά. Είμαστε πράγματα που παράγουν πράγματα, μην έχοντας καμιά σχεδόν δύναμη για να καθορίσουμε ατομικά και συλλογικά αυτό που συμβαίνει στις ζωές μας. Στο διαρκή αγώνα να αντεπεξέλθουμε σε αυτό που μας εμφανίζεται σα μονόδρομος ξεχαρβαλωνόμαστε. Το ξεχαρβάλωμά μας μπορεί να εμφανιστεί σαν εργατικό ατύχημα ή σαν χρήση ουσιών ή σαν ψυχική αποδιοργάνωση ή σαν καρκίνος, ή σαν λοίμωξη ή σαν χρόνιο πρόβλημα σωματικής υγείας. Ένα πάντως είναι σίγουρο· ότι αυτό το κοινωνικό σύστημα επιδρώντας με διάφορους τρόπους πάνω στους ανθρώπους τους αρρωσταίνει μαζικά με έναν πραγματικά βιομηχανικό τρόπο. Και οι γιατροί σαν τους ζωοτεχνικούς στα ορνιθοτροφεία· φουλ αντιβιώσεις (ή ότι άλλο χρειαστεί) για να μην καταστραφεί και να παραμείνει αποδοτικό το σταβλισμένο ζωικό κεφάλαιο, που βέβαια αρρρωσταίνει από τις συνθήκες σταβλισμού…
Ο μεγάλος μπαλωματής
Εδώ η σύγχρονη ιατρική εμφανίζεται σαν κομμάτι αυτής της τάξης πραγμάτων με τυμπανοκρουσίες περί των απίθανων δυνατοτήτων της, υποσχόμενη, με όλο το οπλοστάσιο του marketing που διαθέτει, ότι θα μας κάνει καλύτερα από ότι ήμασταν. Μας πείθει ότι η σχέση ασθενή-συστήματος περίθαλψης που εγκαθιδρύει, μέσα στην οποία μας προορίζει για πειθήνιους δέκτες οδηγιών, είναι η μόνη που μπορεί να εγκαθιδρυθεί, εξαφανίζοντας από τον ορίζοντα κάθε ζήτημα ανάπτυξης αγώνων για τις αιτίες που γεννούν την αρρώστια. Έτσι, αντιλαμβανόμαστε για μια ακόμη φορά ότι είμαστε και σε αυτό το πεδίο αδύναμοι.
Ο μεγάλος απολογητής
Σε αυτό το σύστημα εδώ και καιρό η πιθανότητα μιας ζωής που θα αξίζει κανείς να τη ζήσει έχει γίνει μηδενική. Κανείς πλέον, ούτε και οι πιο φανατικοί θιασώτες αυτού του συστήματος δεν πιστεύει ότι στην επικράτεια της δικτατορίας της οικονομίας υπάρχει χώρος για ό,τι δεν εξυπηρετεί την οικονομία και τους νόμους της. Η ολοκληρωτική απουσία θετικού νοήματος, στοιχείο μεγάλης αστάθειας για τις κυρίαρχες τάξεις, πρέπει να αντιμετωπιστεί.Σε ένα πρώτο διάστημα δοκιμάστηκε να μπει στη θέση του θετικού νοήματος η υπόσχεση μιας διαρκώς αυξανόμενης μαζικής κατανάλωσης, της οποίας τα όρια έγιναν γρήγορα φανερά. Στην συνέχεια η δικαιολόγηση του συστήματος επιδιώκεται να στηριχτεί στο ότι μόνο το σύστημα αυτό έχει τη δυνατότητα να διαχειρίζεται πολύπλοκες καταστάσεις μεγάλης αστάθειας, όπως αυτής των συγχρόνων κοινωνιών σε κρίση, αποκρύπτοντας βέβαια τόσο ότι ευθύνεται για την κρίση,όσο και το ότι αυτό είναι που υποσκάπτει συστηματικά τις δυνατότητες αυτοδιεύθυνσης αυτών των κοινωνιών.Ύστατος εγγυητής του οι τρομακτικές απειλές,από την οικονομική κρίση μέχρι την πιθανότητα πανδημίας γρίππης,που απειλούν τον πληθυσμό.Ο τρόμος προς το επικίνδυνο -άγνωστο λοιπόν είναι μια κατάσταση που καλλιεργείται εντέχνως από το σύστημα έτσι ώστε να πειθαρχούμε στα έκτακτα μέτρα ή να στρεφόμαστε προς τις δυνάμεις ασφαλείας του για να προστατευτούμε.Από την «απειλή» του ξένου στο πρόσωπο του μετανάστη, μέχρι την «απειλή» των επιδημιών η παραγωγή του τρόμου αποτελεί μια βαριά καθεστωτική βιομηχανία.Εδώ το ιατρικό-βιολογικό ιδεολογικό think tank του συστήματος παράγει όλη την πρώτη ύλη για τις συνθήκες απειλής.Πραγματικές και φανταστικές καταστάσεις κινδύνου ανακατεύονται, πάντα βέβαια υπό ορισμένες προϋποθέσεις:οι αιτίες τους πρέπει πάντα να είναι εξωτερικές ως προς το καπιταλιστικό σύστημα (το πολύ-πολύ να γίνονται αποδεκτές διαχειριστικές ευθύνες αλλά με κανένα τρόπο δομικές), κάποια προσωρινά μέτρα που θα παρθούν να μη το απειλούν, η βιολογία και η ιατρική να εμφανίζονται ότι μπορούν να δώσουν την όποια λύση.Μαζική παραγωγή φόβου, λοιπόν και στο επίπεδο της υγείας-ασθένειας, φόβος που μας κάνει να τρέμουμε το άγνωστο και το καινούργιο.
Παραδομένοι στην εξουσία των ειδικών
Η γνώση για το τι μας αρρωσταίνει και το πως μπορούμε έστω και σε προσωπικό επίπεδο να κάνουμε κάτι για την αρρώστια έχει φύγει προ πολλού από τα χέρια των κοινοτήτων και έχει μετατραπεί σε φέουδο ειδικών, αποκλείοντας κάθε πρόσβαση στους πληβείους, μη ειδικούς. Την ίδια στιγμή, οι ειδικοί έχουν αποκλείσει κάθε θεραπεία που δεν εντάσσεται στην θεραπευτική ορθοδοξία τους και στα καλούπια της καταστρέφοντας έτσι, συχνά οριστικά, μεγάλο κομμάτι του πλούτου της ανθρώπινης θεραπευτικής επινοητικότητας του παρελθόντος. Μην μπορώντας να αντιμετωπίσουμε αυτό που κοινωνικά γεννάει την πάθηση και έχοντας παραδοθεί από τους κοινωνικούς θεσμούς στο μονοπώλιο της διαχείρισης των ειδικών, στρεφόμαστε προς το σύστημα περίθαλψης για να αντιμετωπίσουμε το όποιο πρόβλημα. Και τότε ξαφνικά αντιλαμβανόμαστε ότι η πρόσβαση στις υπηρεσίες περίθαλψης δεν είναι κάτι το αυτονόητο…
Σύστημα περίθαλψης σε κρίση
Το δημόσιο καθολικό σύστημα περίθαλψης από την κούνια μέχρι τον τάφο, αποτέλεσμα των κοινωνικών αγώνων, ήταν ένας από τους βασικούς πυλώνες της κοινωνικής ρύθμισης και της ενσωμάτωσης στο σύστημα ευρύτατων κοινωνικών (εργατική, αγροτική τάξη) ομάδων. Έτσι, με πρότυπο την μεταπολεμική Αγγλία και το σχέδιο Βeveridge στήθηκαν σε όλες τις καπιταλιστικές μητροπόλεις, με διάφορες εθνικές παραλλαγές, αντίστοιχα σχέδια. Η κρίση αυτής της κοινωνικής ρύθμισης έφερε μπροστά την αντεπίθεση του κεφαλαίου με την μορφή του νεοφιλελεύθερου σχεδίου. Νέες περιφράξεις στήνονται, νέοι αποκλεισμοί γεννιούνται. Το ΕΣΥ (Κέντρα Υγείας-Νοσοκομεία) εγκαταλείπεται και αλλάζει σιγά-σιγά ρόλο, περιοριζόμενο στο ρόλο του πτωχοκομείου (για να μην πεθαίνουν στο δρόμο οι φτωχοί) και όποιον άλλο ρόλο δεν μπορεί να είναι ακόμα προσοδοφόρος για το κεφάλαιο (πχ τα επείγοντα). Η κατάσταση φαίνεται να παίρνει μια πιο ξεκάθαρη στροφή και πλέον όσοι έχουν την οικονομική δυνατότητα οδηγούνται στον ιδιωτικό τομέα. Έτσι και με εμπροσθοφυλακή -προπέτασμα καπνού έννοιες όπως η πρωτοβάθμια περίθαλψη ή ο οικογενειακός γιατρός επιχειρείται να ελαττωθεί ακόμη περισσότερο η πρόσβαση στην περίθαλψη…
ΠΡΟΣΒΑΣΗ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗ
Πόρτα νο 1: κατάφερες να ασφαλιστείς κι αν ναι σε ποιο ταμείο;
Ο ΟΑΕΔ καλύπτει υγειονομικά μέσω του ΙΚΑ (ατομικό βιβλιάριο ασθενείας) ανέργους πάνω από 18 ετών και μέχρι τα 29,εάν έχουν πάνω από τρεις μήνες κάρτα ανεργίας, δημιουργώντας έτσι ένα δίκτυο «ασφάλειας» για όσους είναι ανασφάλιστοι. Ακούγεται καλό, είναι όμως έτσι; Προϋπόθεση για να βγάλεις κάρτα ανεργίας είναι βέβαια η άδεια παραμονής, προϋπόθεση της οποίας είναι να έχεις 150 ένσημα το χρόνο, που βέβαια άμα τα έχεις δεν χρειάζεσαι κάρτα ανεργίας. Στην ουσία δηλαδή κάνει αδύνατο, για εργαζόμενο χώρας μη μέλους της ευρωπαϊκής ένωσης, να έχει περίθαλψη ανέργου μέσω του ΙΚΑ, παρότι οι εισφορές όταν αυτός εργάζεται πηγαίνουν στο ακέραιο στο ΙΚΑ.Για να διατηρήσεις την ασφάλιση θα πρέπει είτε να διατηρείς την κάρτα ανεργίας, είτε να συμπληρώσεις τα απαραίτητα ένσημα (θα μιλήσουμε αμέσως μετά για το πόσα είναι αυτά). Θα πρέπει δηλαδή είτε να μείνεις άνεργος, είτε να δουλεύεις ανασφάλιστα με ό,τι αυτό συνεπάγεται.Είναι φανερό ότι σε περιπτώσεις περιστασιακής εργασίας, ή σε περίπτωση που δεν καταφέρεις να συμπληρώσεις τα ένσημα μένεις ανασφάλιστος. Με αυτόν τον τρόπο ασκήθηκε μια πολιτική επιδότησης (για τους εργοδότες) της ανασφάλιστης εργασίας και διαχωρισμού των εργαζομένων σε έλληνες και ξένους, ενώ παράλληλα διαφυλάσσεται το κοινωνικό προσωπείο του κράτους και διασφαλίζεται ότι δεν θα λιμοκτονούν στους δρόμους από τα 20 τους οι χρόνιοι άνεργοι. Μετά από τα 29 (αλλά και από τα 18 ως τα 29 σε περίπτωση που κολλήσεις κάποια ένσημα),για να διατηρήσεις βιβλιάριο ασθενείας του ΙΚΑ, θες 60 ένσημα το 2009 (από 50 κατ’ έτος μέχρι τo 2008), 70 το 2010, 80 το 2011, 90 το 2012,100 από το 2013 και μετά. Αυξάνεται δηλαδή το χαράτσι κατά 50 ένσημα ετησίως από το 2013 και μετά.
Εάν δεν μπορείς να βρεις αυτά τα ένσημα, εναλλακτική λύση είναι η έκδοση βιβλιαρίου απορίας από την Κοινωνική Πρόνοια (υπηρεσία της Νομαρχίας). Βασική προϋπόθεση εδώ το εισόδημα (κάτω από 6.000 ευρώ για ένα άτομο) και βέβαια η ελληνική υπηκοότητα ,ενώ δεν μπαίνουν προϋποθέσεις ηλικίας. Έτσι, στη γλώσσα της εξουσίας η κοινωνική πρόνοια ταυτίζεται με την πρόνοια αποκλειστικά για τους Έλληνες υπηκόους. Από την Πρόνοια δικαιούσαι δωρεάν επισκέψεις, εξετάσεις, νοσηλεία στα δημόσια νοσοκομεία (όχι στο ΙΚΑ), δωρεάν φάρμακα από το φαρμακείο του Νοσοκομείου (χωρίς ποσοστό συμμετοχής).
Εναλλακτική λύση για την επαρχία το βιβλιάριο του ΟΓΑ. Το βιβλιάριο ασθενείας του ΟΓΑ καθώς και η συνταξιοδοτική ασφάλιση του ΟΓΑ, ήταν παλιότερα αρκετά ευκολότερη. Χρειαζόταν να πληρώσεις, εάν δεν είχες εισόδημα από αγροτικές εκμεταλλεύσεις και δήλωνες αγρεργάτης, γύρω στα 400 (430,08) ευρώ το χρόνο για να κατοχυρώσεις την κατώτατη σύνταξη και βιβλιάριο ασθενείας. Προϋπόθεση βέβαια να σε δηλώσει κάποιο(α) αφεντικό(ά) που από την φορολογική του(ς) δήλωση να φαίνονται αγροτικές εκμεταλλεύσεις τέτοιες που να δικαιολογούν συνολικά 150 ημέρες αγροτικής απασχόλησης. Εκεί έσφιξαν και τα λουριά κυρίως με την πολιτική που ασκήθηκε με τον καπνό και μείωσε ριζικά την καλλιέργειά του, μειώνοντας έτσι κατά πολύ και αυτούς που ο ΟΓΑ δικαιολογούσε να ασφαλιστούν ως αγρεργάτες. Μια μικρή εξαίρεση για την ασφάλεια του ΟΓΑ εξακολουθεί να υπάρχει για όσους ελευθεροεπαγγελματίες δηλώνουν έδρα επαγγελματικής δραστηριότητάς τους χωριά κάτω των χιλίων κατοίκων. Αυτοί μπορούν να ασφαλιστούν στον ΟΓΑ.
Ασφαλισμένοι στο ΤΕΒΕ αμειβόμενοι με μπλοκάκι παροχής υπηρεσιών. Λύση που πολλοί εργοδότες επιλέγουν για τους υπαλλήλους τους μια και τους κοστίζει λιγότερο. Εκεί ο ασθενής είναι υποχρεωμένος να επιλέξει έναν ιδιώτη γιατρό ανά ειδικότητα και να τον δηλώνει ανά έτος. Με αυτόν τον τρόπο η εξάρτησή του από τον γιατρό είναι μεγάλη,μιας και για να αλλάξει γιατρό πρέπει να ακολουθήσει ολόκληρη διαδικασία. Και εκεί η φασόν συνταγογραφία, που αποτελεί όπως θα δούμε μια εναλλακτική πηγή εσόδων για τον γιατρό, δίνει και παίρνει. Γενικά, κυριαρχεί η κατάσταση της ατομικής διαπραγμάτευσης. Ο γιατρός δεν έχει την δύναμη να διαπραγματευτεί με ατομικό τρόπο τις συνθήκες απασχόλησής του, με αποτέλεσμα να συμφωνεί με επαχθείς για τον ίδιο όρους, που στη συνέχεια μέρος αυτών των βαρών μεταφέρεται στον ασθενή, που κι αυτός με την σειρά του δεν μπορεί να διαπραγματευτεί απέναντι στο γιατρό. Το ΤΕΒΕ δεν έχει δικά του εξωτερικά ιατρεία με υπαλλήλους, έτσι ώστε δεν έχει να αντιμετωπίσει οργανωμένο αγώνα υπαλλήλων που θα ανέβαζαν το όποιο κόστος. Πληρώνει λίγα στους γιατρούς αφήνοντας τους να βγάλουν τα υπόλοιπα από τους ασθενείς, μέσω του ιδιωτικού τους ιατρείου.
Από όλα τα παραπάνω είναι φανερός ο αποκλεισμός των μεταναστών-ανασφάλιστων από το σύστημα περίθαλψης. Ακόμη και για τους πολιτικούς πρόσφυγες, που το νομικό πλαίσιο προβλέπει πλήρη υγειονομική κάλυψη, ο ρατσισμός των ίδιων των εργαζόμενων, γιατρών και μη, συχνά γεννά αποκλεισμούς. Σε αυτό το φάσμα περιπτώσεων αναλαμβάνουν δράση οι ΜΚΟ (Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις) που ασχολούνται με ανασφάλιστους. Οι ΜΚΟ δεν μπορούν να καλύψουν ούτε την φαρμακευτική δαπάνη ούτε βέβαια τις διαγνωστικές δαπάνες ή τις δαπάνες νοσηλείας. Παρόλα αυτά, παρότι δηλαδή δεν μπορούν να καλύψουν τα τεράστια κενά που δημιουργούν τα συστήματα περίθαλψης σε κρίση, εμφανίζονται σαν απάντηση, δημιουργώντας ιδεολογικό άλλοθι στο κράτος και τα αφεντικά. Την ίδια στιγμή και ενώ βιώνουν από πρώτο χέρι την αθλιότητα και τις συνθήκες που την γεννούν είναι καταστατικά δεσμευμένες στο να μην δράσουν ενάντια σε αυτές.
Πόρτανο 2: το ραντεβού
Το ΙΚΑ έχει ένα σχετικά εκτεταμένο δίκτυο ιατρικής κυρίως περίθαλψης σε πρωτοβάθμιο επίπεδο με ραντεβού μέσω κυρίως του τηλεφωνικού κέντρου 184 (αρκετά εξυπηρετικού) ,στο οποίο βέβαια δεν υπάγονται αυθαίρετα κάποια ΙΚΑ, όπου πρέπει να πας επιτόπου για να κλείσεις ραντεβού, χάνοντας έτσι ολόκληρα πρωινά. Οι ασφαλισμένοι βέβαια στο ΙΚΑ εάν θέλουν να εξεταστούν σε δημόσιο νοσοκομείο θα πρέπει να πληρώσουν από την τσέπη τους επίσκεψη και εξετάσεις και μετά να υποβάλλουν δικαιολογητικά στο ΙΚΑ για να τα εγκρίνουν οι γιατροί του. Οι εξετάσεις βέβαια θα εγκριθούν εάν και μόνο εάν το ΙΚΑ κρίνει ότι το ίδιο δεν μπορούσε να τις παρέχει. Έτσι, οι ασθενείς που είναι ασφαλισμένοι στο ΙΚΑ αποκλείονται από τα εξωτερικά ιατρεία των δημόσιων νοσοκομείων. Η αυτόματη έγκριση δεν είναι αυτονόητη όχι για τεχνικούς βέβαια λόγους· η δήθεν γραφειοκρατία στην ουσία αποτελεί μια συνειδητή περίφραξη των πυλών της δημόσιας περίθαλψης. Το μέλλον προοιωνίζεται χειρότερο, μιας και αναμένεται η ένταξη πολλών χιλιάδων ασφαλισμένων άλλων ταμείων στις υπηρεσίες του ΙΚΑ, χωρίς βέβαια καμιά πρόβλεψη για προσλήψεις και υποδομές.
Αντίστοιχα, αρκετά εκτεταμένο δίκτυο πρωτοβάθμιας περίθαλψης για τους ασφαλισμένους του δημοσίου και του ΟΓΑ και τους εγγεγραμμένους στην Πρόνοια είναι το σύστημα των εξωτερικών ιατρείων των δημόσιων νοσοκομείων. Εκεί βέβαια ο πρόσφατος θεσμός των τηλεφωνικών ραντεβού 1535 αποτελεί μνημείο ρατσιστικής αθλιότητας (μιας και στην ουσία για να κλείσει κανείς ραντεβού στο ρομποτικό αυτό κέντρο θα πρέπει να μιλά απταίστως και καθαρά την Ελληνική, χωρίς ιδιώματα, χωρίς προβλήματα βαρηκοΐας καθώς και να γνωρίζει την δομή του συστήματος).
Πόρτα νο 3: ποιο ραντεβού; (ελλείψεις, ελλείψεις, ελλείψεις…)
Όλα αυτά ισχύουν αν βέβαια η ειδικότητα που γυρεύεις υπάρχει, ή δεν έχει καμιά απίθανη αναμονή, οπότε και αναγκάζεσαι, αν έχεις να πληρώσεις, να πας σε ιδιώτη… Οι ασφαλισμένοι βέβαια του δημοσίου και άλλων ισχυρών ταμείων έχοντας το σχετικά προνομιούχο βιβλιάριο ασθενείας έχουν πρόσβαση με αυτό σε ιδιώτες γιατρούς. Με αυτό τον τρόπο ηκρίση της δημόσιας πρωτοβάθμιας περίθαλψης δεν τους αγγίζει τόσο. Για οδοντιατρική περίθαλψη ούτε λόγος· είναι ανύπαρκτη για ΟΓΑ, Δημόσιο, Πρόνοια και ιδιαίτερα προβληματική στο ΙΚΑ.
Πόρτα νο 4: τα απογευματινά ιατρεία («Πελάτες μου!» – Θ.Β.)
Ο θεσμός των απογευματινών ιατρείων στα δημόσια νοσοκομεία δεν είναι απλά μια λύση για τους έχοντες το 50ευρω ασθενείς. Τα αποτελέσματα του είναι πολλαπλά. Εκτονώνει την πίεση που τα μεσαία οικονομικά στρώματα ασκούσαν πάνω στις ελλείψεις του δημόσιου νοσοκομείου ή του πρωινού ΙΚΑ. Έτσι τώρα όποιος μπορεί να πληρώσει δεν τον νοιάζει τι γίνεται με την πρωινή λειτουργία, με τις αναμονές, τον ελάχιστο ανά ασθενή διαθέσιμο χρόνο, την μεγάλη αναμονή για εξετάσεις. Με αυτό τον τρόπο, τα κατώτερα στην κοινωνική και οικονομική ιεραρχία στρώματα απομένουν περισσότερο μόνα τους απέναντι στην υποβάθμιση της περίθαλψης. Επιπλέον, όποιος μπορεί να πληρώσει εξασφαλίζει την προνομιακή πρόσβαση ως ιδιωτικός πελάτης και στην πρωινή λειτουργία για τις όποιες εξετάσεις ή επεμβάσεις, κάνοντας την αναμονή αυτών που δεν έχουν να πληρώσουν ακόμα μεγαλύτερη. Έτσι, επιτυγχάνεται η σαλαμοποίηση των ασθενών, η μεταφορά πόρων από τα κατώτερα οικονομικά στρώματα προς τα μεσαία , η μεταφορά ταλαιπωρίας από τα μεσαία οικονομικά στρώματα προς τα κατώτερα και αυξάνονται τα έσοδα για τον κρατικό προϋπολογισμό. Τα απογευματινά ιδιωτικά ιατρεία των γιατρών του ΙΚΑ, πρόγονος αυτών του δημοσίου έχουν στην ουσία τους τα ίδια χαρακτηριστικά. Φτωχοκομείο για τους πρωινούς – πολύ καλύτερη αντιμετώπιση για αυτούς που το απόγευμα πληρώνουν. Και βέβαια τι να πούμε για τους πανεπιστημιακούς που η επίσκεψη στα ιδιωτικά τους ιατρεία αποτελεί εισιτήριο για την προνομιακή (έναντι αυτών που δε δύνανται οικονομικά να τα επισκεφτούν) πρόσβαση στην δημόσια περίθαλψη.Έτσι, αν και τα απογευματινά ιατρεία παρουσιάζονται σαν μια ανοιχτή πόρτα στο σύστημα δημόσιας περίθαλψης αποτελούν στην ουσία τους μια κλειστή πόρτα του συστήματος για τους μη έχοντες.Την ίδια στιγμή, με έναν ακόμα τρόπο, ένα κομμάτι των μισθωτών γιατρών βασίζει το εισόδημα του όχι στον μισθό αλλά στην ιδιωτική πελατεία. Γίνεται έτσι ακόμη δυσκολότερη η δημιουργία κοινών μετώπων αγώνα με άλλους εργαζόμενους μέσα στο δημόσιο νοσοκομείο και κατακερματίζονται ακόμα περισσότερο οι μισθωτοί.
Πόρτα νο 5: γιατρός-στέλεχος, λούφα με την πλάτη της διεύθυνσης
Μια κεντρική, όσο σχηματική κι αν παραμένει, είναι η διάκριση μεταξύ γιατρών-στελεχών (που συμπεριφέρονται σαν αξιωματούχοι συλλογικοί ιδιοκτήτες του μέσου παραγωγής περίθαλψης χωρίς να αμφισβητούν πουθενά τη λειτουργία του) και των γιατρών-μισθωτών. Πραγματικά, μια μερίδα των γιατρών είναι μόνο εν μέρει μισθωτοί. Το φασόν (αμοιβή του γιατρού από την φαρμακευτική εταιρεία με ποσοστό από την αξία του φαρμάκου ), τα δωράκια από τους ασθενείς, ανάλογα με το πόσο γρήγορα διεκπεραιώνεται το περιστατικό μέσα στην δημόσια δομή, τα φακελάκια, το απογευματινό ιατρείο, το προνόμιο πανεπιστημιακών, αλλά και γιατρών του ΙΚΑ να διατηρούν και ιδιωτικό ιατρείο, κάνουν την «εύρυθμη» δηλαδή την άθλια λειτουργία αυτής της γραμμής παραγωγής, ευλογία για αυτά τα στελέχη, γι’αυτό και δεν πρόκειται να την αμφισβητήσουν ποτέ, ίσα-ίσα θα την υπερασπιστούν. Ας μην ξεχνάμε εξάλλου ότι ένα κομμάτι των εργαζόμενων διορίζεται αξιοποιώντας μια πελατειακή σχέση (κομματικά βύσματα),γεγονός που στην συνέχεια καθορίζει και τον χαρακτήρα των όποιων αντιστάσεων. Για τη μερίδα γιατρών ,που λόγω θέσης στην γραμμή παραγωγής, δεν τα παίρνει από την συνταγογραφία και δεν έχει απογευματινό ιατρείο, η διεύθυνση επιτρέπει μια λούφα εις βάρος του ασθενή (ακριβώς για να μην στραφεί, συμμαχώντας με τους ασθενείς, ενάντια στην διεύθυνση και τις επιλογές της), έτσι ώστε και μέσα από το «συναδελφικό» κλίμα η κατάσταση αυτή να διαιωνίζεται. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο που χοντρές αλλαγές στην περίθαλψη, όπως η αύξηση των ασφαλιστικών ενσήμων στο ΙΚΑ ή η ουσιαστική αχρήστευση των βιβλιαρίων πρόνοιας σε νοσοκομεία όπως το Παπαγεωργίου, πέρασαν χωρίς καμιά εργασιακή αντίδραση. Για την κατηγορία εκείνη που αρνείται να συναινέσει στις επιλογές της διεύθυνσης ο αγώνας είναι σκληρός…
Πόρτα νο 6: η ουρά ως αλυσίδα παραγωγής
Κατάφερες λοιπόν να κλείσεις το περιπόθητο ραντεβού σε πρωινό ιατρείο, όπου δεν χρειάζεται να τα σκάσεις. Βρίσκεσαι όμως μπροστά σε μια ουρά αναμονής όπου ο χρόνος που διατίθεται για τον ασθενή είναι απελπιστικά λίγος. Η διεύθυνση διαθέτει δέκα λεπτά ανά ραντεβού, ο γιατρός συχνά χαλαρώνει το ωράριο του ξεκλέβοντας από αυτά τα λεπτά ή αποθαρρύνοντας τους ασθενείς, με αυταρχικό τρόπο, από την έκθεση του όποιου προβλήματός τους, έτσι ώστε πολύ συχνά η περιπόθητη πρόσβαση στο πρωτοβάθμιο σύστημα περίθαλψης να καταντάει άνευ περιεχομένου.Ανακύπτει λοιπόν το ζήτημα του ρυθμού παραγωγής (του 10λεπτου ραντεβού) ενώ την ίδια στιγμή αναδεικνύεται ότι η όποια αντίσταση των εργαζομένων (γιατρών και προσωπικού) στρέφεται πολλές φορές ενάντια στους χρήστες των υπηρεσιών και μετατρέπεται σε απαξίωση αυτών των υπηρεσιών για τον ασθενή. Την ίδια στιγμή βέβαια το ίδιο δεν ισχύει για τα ιδιωτικά ιατρεία των γιατρών του ΙΚΑ ή και τα απογευματινά ιατρεία των νοσοκομείων.
Ακόμα κι αν εξασφάλισες το να σε ακούσει ένας γιατρός που δεν κοιτάζει πως να σε ξεφορτωθεί ή πως να κονομήσει από σένα συνταγογραφώντας σου άχρηστα φάρμακα για να επωφεληθεί του ποσοστού του, ή οδηγώντας σε στο απογευματινό του ιατρείο, πέφτεις πάνω σε μια άλλη πτυχή της πραγματικότητας, αυτής της παραγωγικής διαδικασίας. Αυτής που θεωρεί τον ασθενή σαν αντικείμενο (input) μέσα σε μια γραμμή παραγωγής που πάνω του θα ασκηθούν χειρισμοί περίθαλψης και θα έχουν ως αποτέλεσμα την επιδιόρθωσή του – θεραπεία (output). Αυτή η αντίληψη βλέπει κύρια το πάσχον όργανο και όχι τον πάσχοντα οργανισμό ή την πάσχουσα διαδικασία, επικεντρώνει τη δράση της σε αυτήν τη αντιμετώπιση, και σου αφήνει το ρόλο του πειθήνιου ακολουθητή των οδηγιών. Έτσι φεύγεις με μια συνταγή και καμιά εξήγηση για το τι σου συμβαίνει και πως αυτό μπορεί να σταματήσει να συμβαίνει. Η πρόληψη βέβαια μέσα σε αυτές τις συνθήκες (ακόμα και όπως το ίδιο το σύστημα την εννοεί) αποτελεί ανέκδοτο. Και βέβαια ούτε κουβέντα για το ότι η πραγματική πρόληψη είναι η σύγκρουση για την ανατροπή των κυριαρχικών σχέσεων.
Πόρτα νο 7: από την πρωτοβάθμια περίθαλψη στο νοσοκομείο και τη νοσηλεία.
Εδώ τα πράγματα σκουραίνουν: η υποταγή στο βασίλειο της ανάγκης -αδυναμίας κάνει πολλές φορές να βιώνεται δραματικά η ιεραρχική ταξική συνθήκη.
Για τους ανασφάλιστουςπου θα χρειαστούν εισαγωγή-νοσηλεία:
Στο ΙΚΑ είναι σχεδόν αδύνατον να εξασφαλίσεις αναδρομική ασφάλιση για αυτό και δεν πρέπει να αφήνουμε τους εργοδότες χαλαρούς όσον αφορά στο να κολλιούνται τα ένσημα στην ώρα τους. Το βιβλιάριο πρόνοιας (αν είσαι έλληνας υπήκοος, κάτοικος της συγκεκριμένης νομαρχίας όπου νοσηλεύεσαι και η φορολογική σου δήλωση δεν ξεπερνάει τις 6.000 ετησίως) μπορεί να έχει μηνιαία αναδρομική ισχύ, ενώ το να ξεφύγεις τον λογαριασμό από την επείγουσα νοσηλεία (και όχι από το προγραμματισμένο χειρουργείο που γίνεται μόνο εφόσον είσαι ασφαλιστικά -ταμειακά εντάξει) δίνοντας ελλιπή ή ψευδή στοιχεία είναι κάτι που πολλοί απελπισμένοι επιχείρησαν επιτυχώς στο παρελθόν. Επίσης ,πρέπει να είναι ευρύτερα γνωστό ότι αν σου συμβεί ατύχημα την ώρα της εργασίας πηγαίνοντας ή επιστρέφοντας από αυτή, ακόμα και να μην έχει προλάβει να κολληθεί ούτε ένα ένσημο ,αν βέβαια σου έχει γίνει πρόσληψη, τότε δικαιούσαι νοσηλεία και φάρμακα σχετικά με την βλάβη που υπέστεις δωρεάν. Αν βέβαια δεν σου έχει γίνει πρόσληψη τότε θα πρέπει να στραφείς εναντίον του εργοδότη μέσα από την επιθεώρηση εργασίας, μια διαδικασία χρονοβόρα αλλά που συχνότατα αποδίδει.
Λίστες και λήσταρχοι:
Αν είσαι ασφαλισμένος μπορείς να εισαχθείς στο νοσοκομείο προγραμματισμένα, μέσω των τακτικών εξωτερικών ιατρείων ή επειγόντως μέσω του τμήματος επειγόντων περιστατικών. Από τα τακτικά εξωτερικά ιατρεία ένας ασθενής που χρειάζεται νοσηλεία μπορεί να προγραμματιστεί μπαίνοντας στις λίστες εισαγωγών ή μπορεί να χαρακτηριστεί ως επείγον και να παρακάμψει τη λίστα εισαγωγών του ιατρείου. Ο χαρακτηρισμός ενός περιστατικού ως επείγοντος γίνεται πάντα με την σύμφωνη γνώμη της ιεραρχίας της κλινικής, για λόγους που καμιά φορά είναι και ιατρικοί, ενώ δεν είναι σπάνιο το να κρατιούνται οι λίστες τεχνητά διογκωμένες, έτσι ώστε η μεγάλη αναμονή να εξασθενίζει την όποια απόφασή σου να πας με τον σταυρό στο χέρι και να μην λαδώσεις…. Το φακελάκι εδώ (είτε μια επίσκεψη στο ιδιωτικό ιατρείο του πανεπιστημιακού) δίνεται για να ξεπεραστεί η όποια αναμονή. Ακόμα και στις εφημερίες, ασθενείς που έχουν φροντίσει να εξασφαλίσουν πρόσβαση βαφτίζονται επείγοντα «περιστατικά» και εισάγονται. Βασική προϋπόθεση να εφημερεύει ο γιατρός αυτός στον οποίο έχουν «πρόσβαση» .Και αυτό πάντα με την σύμφωνη γνώμη της ιατρικής ιεραρχίας. Έτσι λοιπόν, δυο τινά μπορεί να συμβούν αν πας μόνος σου με επείγουσα πάθηση: Άμα έχεις κάτι που χρήζει εξόφθαλμα εισαγωγής θα νοσηλευτείς, για μια μεγάλη γκρίζα ζώνη όμως το εάν θα εισαχθείς ή όχι εξαρτάται από την πολιτική εισαγωγών που ασκεί η κλινική και το νοσοκομείο. Υπάρχουν λαϊκές κλινικές και κλινικές μαγαζάκια. Χαρακτηριστικά μαγαζιά είναι η πλειονότητα των πανεπιστημιακών.Το ότι κατάφερες να μπεις στο νοσοκομείο δε διασφαλίζει πάντα και τη συνέχεια. Πολλές, κυρίως χειρουργικές κλινικές, είναι πλήρως ιδιωτικοποιημένες. Ορθοπεδικές, οφθαλμιατρικές,ουρολογικές,καρδιοχειρουργικές είναι στην πρώτη γραμμή αυτής της πρακτικής. Εάν δεν πληρώσεις extra υπάρχουν πολύ λόγοι για τους οποίους ένα προγραμματισμένο χειρουργείο μπορεί να αναβληθεί, άσε που τρέμεις στην πιθανότητα κάποιος δυσαρεστημένος φακελάκιας να σου κάνει ζημιά.Ας μην ξεχνάμε ότι, πλην των ασθενών, πηγή εισοδήματος για τους γιατρούς είναι και τα αναλώσιμα: κεφαλές οστών για αρθροπλαστικές, μπαλονάκια σε επεμβάσεις καρδιάς, βηματοδότες, καθετήρες στεφανιογραφιών, φίλτρα τεχνητών νεφρών, πανάκριβα νοσοκομειακά φάρμακα… Έτσι, οι γιατροί κάποιων ειδικοτήτων δεν χρειάζεται να πάρουν φακελάκι. Αρκεί να τρομοκρατούν συστηματικά τους ασθενείς ότι χρειάζονται την τάδε ή τη δείνα επέμβαση για να θησαυρίσουν σύντομα (βλ. σωρηδόν τοποθέτηση μπαλονακίων, χωρίς τις απαραίτητες ιατρικές ενδείξεις). Το κύκλωμα της παραοικονομίας καλά κρατεί…
Πόρτα νο 8: ιδιωτικά κέντρα, σούπερ-μάρκετ περίθαλψης
Τούτη η πόρτα είναι με στρωμένο κόκκινο χαλί. Μόνο που πρέπει να τη διαβείς για να αρχίζεις να αντιλαμβάνεσαι τι συμβαίνει:πίσω από τα ιατρικά ονόματα-«μούρες» και την ξενοδοχειακή υποδομή υπάρχει η πραγματικότητα. Αυτή του ελλειπούς προσωπικού, συχνά ανειδίκευτου για να στοιχίζει φθηνότερα, που τρέχει για να καλύψει ελλείψεις που δεν καλύπτονται, με εφημερίες συχνά μόνο με ανειδίκευτους, με εξοπλισμό που αγοράζεται μόνο αν είναι ανταποδοτικός (να αποδίδει λεφτά κι όχι να σώζει κάποια ζωή). Μια περίθαλψη όπου αυτό που πρόκειται να σου συμβεί ή να μη σου συμβεί, δεν εξαρτάται από την πάθησή σου αλλά από το αν πρόκειται να φέρει κέρδος στην κλινική.Τα ιδιωτικά κέντρα εξάλλου έχουν απορροφήσει σχεδόν εξολοκλήρου τη «γυναικεία περίθαλψη»· οι εκτρώσεις έχουν από καιρό πεταχτεί έξω από το δημόσιο σύστημα περίθαλψης με την πολιτική που ασκείται από το κράτος και την ιατρική συντεχνία, ενώ οι γέννες έχουν μετασχηματιστεί από φυσιολογικές διαδικασίες σε καταναλωτικό πακέτο υπηρεσιών που παρέχονται από λιγότερο ή περισσότερο γκλαμουράτες ιδιωτικές κλινικές…
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Δυσκολίες υγειονομικής κάλυψης ανασφάλιστων, ιδιαίτερα από χώρες εκτός ΟΝΕ, ανυπαρξία υγειονομικής κάλυψης από την πρόνοια υπηκόων άλλων κρατών που ζουν στην Ελλάδα και χρειάζονται στήριξη, έλλειψη προσωπικού και υποδομών, πελατειακές σχέσεις, θεσμισμένες και αθέσμιστες, κυριαρχία των εταιρειών εξοπλισμού και φαρμάκων στο εσωτερικό της περίθαλψης, αυτή είναι η πραγματικότητα που μετατρέπει τα όποια προβλήματα υγείας σε τραγωδίες.Την ίδια στιγμή οι ευθύνες της ιεραρχικής εκμεταλλευτικής κοινωνικής διάρθρωσης στην παραγωγή της ασθένειας αποκρύπτονται, αντίθετα προωθείται ο επιστημονισμός δηλαδή η αντίληψη-ιδεολογία ότι η λύση στα όποια προβλήματα θα έρθει από το ίδιο το σύστημα μέσω της επιστήμης.Παράλληλα οποιαδήποτε γνώση για το σώμα, τα πάθη του και την αντιμετώπισή τους έχει γίνει φέουδο των ειδικών, που συχνά συμπεριφέρονται σαν ιεροεξεταστές απέναντι σε θεραπευτικές διαφορετικής αντίληψης.
Αν δεν οργανωθούμε σε όλες τις γειτονιές…
Μετά από όλα αυτά, είναι ιδιαίτερα φανερή η κοινωνική-ταξική ήττα όλης της προηγούμενης περιόδου. Όσοι κατέχουν μια οικονομικά υψηλή θέση ή ανήκουν σε κάποια κοινωνική ιεραρχία (κομματική, συνδικαλιστική , θρησκευτική…)μπορεί και να τη γλιτώσουν. Είτε κάποιοι μεσολαβούν στο δημόσιο σύστημα περίθαλψης, είτε πληρώνουν αδρά σε κάποιο ιδιωτικό κέντρο και η λύση δίνεται. Για τους υπόλοιπους,η έλλειψη πόρων τους αποκλείει προφανώς από την ιδιωτική περίθαλψη κι η έλλειψη συλλογικοποιήσεων τους καθιστά αδύναμους απέναντι στους δημόσιους θεσμούς (εδώ το παράδειγμα των νομάδων τσιγγάνων που πιέζουν με την συλλογική τους παρουσία στα νοσοκομεία, εξασφαλίζοντας έτσι πραγματικά υψηλής ποιότητας δωρεάν θεραπείες στα μέλη της κοινότητας τους, είναι ιδιαίτερα διδακτικό για την δυναμική των κοινοτήτων).Έτσι, σε τοπικό επίπεδο δεν υπάρχουν συλλογικότητες αγώνα για ζητήματα καθημερινότητας, ενώ αντίστοιχα στους χώρους της δουλειάς οι εργασιακές μειονότητες, που δεν έχουν αποδεχτεί ως όρο ζωής ότι τίποτα δεν πρόκειται να αλλάξει, αισθάνονται εγκλωβισμένες και αδύναμες να ξεκινήσουν αγώνες που θα βάζουν ευρύτερα ζητήματα…
Όλα αυτά εξάλλου ανοίγουν τη συζήτηση για τη δυνατότητα του αγώνα…
